Kullanıcı personası nedir? Nasıl persona yaratılır?

Kullanıcı personası bir tasarımın hedef kitlesine yönelik araştırmalar ile elde edilen bilgilerin oluşturduğu kurgusal karakterlerdir.

Latin kökenli persona kelimesi, 20. yüzyılın başlarında “maske” ya da aktörün oynadığı karakter anlamına gelirken günümüz İngilizcesinde “kişi” ya da “karakter” karşılığı olarak kullanılıyor. Kullanıcı deneyimi tasarımında ise persona kelimesini, tasarlanan ürün ya da hizmeti kullanabilecek farklı kullanıcı türlerini temsil etmek için araştırmalara dayanarak oluşturulan kurgusal karakterler şeklinde tanımlayabiliriz.

Kullanıcı deneyimi tasarımı için personayı birçok farklı şekilde açıklamak mümkün. Örneklem, prototip, kimlik kartı, profil, karakter gibi birçok kelimeyi evirip çevirip personayı tanımlamak için kullanabiliriz. Kısaca “olası kullanıcı profilleri” ya da “kullanıcı kişiliği” olarak tanımlayabileceğimiz kullanıcı personaları, ürün ve hizmetinizi gerçekte kimlerin kullanacağına anlamanıza yardımcı olur. Böylelikle UX tasarımı sürecinde önemli tasarım ve işlevsellik kararları verirken kullanılabilirler.

İster bir web sitesi isterse mobil uygulama geliştiriyor olun, ürün ve hizmetinizi kimlerin kullanacağını bilmek zorundasınız. Gerçek kullanıcı problemlerini çözmek için öncelikle net bir soruna ihtiyacınız vardır. Bu sorunlar ve çözümleri için öncelikle kullanıcılarınızın kim olduğunu ve onların ihtiyaçlarını anlamak gerekiyor.

Hedef kitlenizi tanımanın, alacağınız tasarım ve işlevsel kararların üzerindeki etkisi oldukça fazla. Dolayısıyla bir personanın ürününüzü daha kullanışlı hale getirme konusunda faydalı olacağını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Bir persona yaratmak hedef kitlenizle ilgili bazı temel soruları netleştirir: İdeal kullanıcılarınız kim? Kullanıcıların şu anki davranış kalıpları nelerdir? Kullanıcılarım hedefleri ve ihtiyaçları nelerdir? gibi soruların cevapları personalar sayesinde cevap bulur ve ürün geliştirme sürecinizi olumlu etkiler. Başarılı bir ürün geliştirmek için kullanıcılarınızın ihtiyaçlarını anlamak oldukça önemli. İyi oluşturulmuş personalar, kullanıcı ihtiyaçlarını etkili bir şekilde tanımlamanıza ve iletişim kurmanıza olanak tanır.

Persona oluştururken tercih edilen yollar bütçeye ve proje türüne göre değişiklik gösterse de sık kullanılan bazı yöntemlere göz atabiliriz.

Veri toplama. Kullanıcılar hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi toplayın. Bunu müşteri ve kullanıcılarla konuşarak yapabileceğiniz gibi doğru sorular barındıran bir anketle dahi yapılabilir. Hedef grubunuzdaki gerçek kullanıcılar hakkında ne kadar kaliteli araştırmalar yaparsanız o kadar işe yarar personalar oluşturursunuz. Araştırmanız sonucunda benzer cevaplar veren kullanıcıları gruplamak ve birbirine benzeyen insanları belirlemek persona yaratma sürecini kolaylaştıracaktır.

Persona sayısı. Ürün ya da hizmetiniz için kaç tane persona yaratacağınıza karar vermeniz gerekiyor. Çoğu zaman geliştirilen ürün için birden fazla persona yaratılır. Bununla birlikte ana odak nokta için tek bir persona oluşturmaya dikkat edilmeli.

Personayı tanımlama. Persona yaratmanın en önemli aşamalarından birisi de personayı tanımlama süreci. Persona yaratmanın amacı kullanıcılarınızın ihtiyaçlarına ve hedeflerine göre çözümler, ürünler ve hizmetler geliştirmektir. Dolayısıyla personaları, kullanıcıları anlamak için yeterli anlayışı ve empatiyi ifade edecek şekilde tanımladığınızdan emin olun.

• Personalara kullanıcının eğitimi, yaşam tarzı, ilgi alanları, değerleri, hedefleri, ihtiyaçları, sınırlamaları, arzuları, tutumları ve davranış kalıpları hakkında ayrıntılar eklemelisiniz.
• Kişiyi gerçekçi bir karakter haline getirmek için birkaç kurgusal kişisel ayrıntı eklemeyi ihmal etmeyin.
• Her personaya bir isim verin.
• Her persona için kısa tanımlamalar oluşturun.
• Araştırmanız sonucu ortaya çıkan kullanım alışkanlıkları gruplandırın.

Senaryo oluşturma. Personalarınız için geliştirdiğiniz ürün ya da hizmetin kullanımını farklı şekillerde etkileyebilecek senaryolar ve belirli koşullar oluşturun. Bu senaryolar sorunun çözümünü tanımlamanıza yardımcı olacaktır. Bu tür senaryolar genellikle kişiyi çözmek istedikleri veya çözmek zorunda oldukları bir sorunla belirli bir bağlama yerleştirerek başlar.

Persona yaratma sürecinin sonucunda ortaya çıkan şey, size bir bakışta profilin gerekli bilgilerini verecek, detaylarda boğulmamış, net bir sayfa olmalı. Personalar, çalıştığınız proje türü ve amaçlarınıza göre değişiklik göstereceği için belirli bir şablona oturtmak pek mümkün değil. Ancak temel süreçler fazlasıyla benzerlik gösteriyor. Persona oluşturmadan önce şu ipuçlarına da göz atmakta fayda var:

Yararlı bir persona, kişinin yaşı ve yaptığı meslekten çok daha fazlasını içermeli. Oluşturduğunuz personanın 30’lu yaşlarında ve haftada iki kez alışveriş yaptığını bilmek, eğer onun bir şeyler satın almasını engelleyen şeyin ne olduğunu ve motivasyonunu bilmiyorsanız pek bir işe yaramaz.

Personalar oluşturmaya başlarken gereğinden fazla derin düşünmek sizi boğabilir ve işin içinden çıkılmayacak bir duruma sokabilir. Personaya birçok detay eklenmesi gerektiğini fark edebilirsiniz, ancak başlangıçta fazla detaya girmeyip sonradan bu detayları değerlendirmek daha verimli olacaktır.

Persona oluştururken en sık yapılan hatalardan birisi, personayı halihazırda pazara hâkim olan iş arkadaşı ya da patronunu esas alarak oluşturmak. Bu yanlılık sizi fazlasıyla yanıltabilir. Dolayısıyla personanızı yanlılıktan uzak bir şekilde gerçek kullanıcılara dayandırmakta fayda var.

Elbette doğru sorular içeren bir anket, persona oluşturma sürecinde size oldukça fayda sağlayacaktır. Ancak eğer imkânınız varsa kullanıcıyla birebir konuşmak size çok daha gerçek veriler sunar.

Personalar ürün ya da hizmeti kimler için tasarladığınızı anlama konusunda size fazlasıyla yardımcı olurlar. Kimin için tasarladığını bilmek UX sürecini verimli hale getiren unsurlardan birisidir. Dolayısıyla bir ürün ya da hizmet geliştirmeden persona oluşturmak ve bunu uygun kullanıcı yolculuğu haritasına uygulamak projenin hedefine en kısa sürede ulaşmasına yardımcı olur. Önceki yazılarımızda kullanıcı haritasının ne olduğunu (buraya önceki yazı linki gelecek) açıklamıştık, göz atmanızda fayda var.

Yararlanılan kaynaklar: Interaction Design Foundation, HotJar